De Denkfouten van Etienne Vermeersch

​In zijn repliek tegen mij (DM 19/1) haalt Etienne Vermeersch een boek van de 14de eeuw aan om te bewijzen dat het concept van de Jihad in de 21ste eeuw niet interpreteerbaar is maar eerder vast ligt en dat het niet louter defensief maar ook offensief kan zijn. Daarin maakte hij één fundamentele denkfout, en twee kleinere denkfouten. Eerst de kleine fouten:

Fout 1 is methodisch: hij reduceert de Islamitische theologie tot het standpunt van een aantal geleerden over een theologieboek van de 14de eeuw (Umdat as-Salik wa 'Uddat an-Nasik). Dat is voor hem dan dé mainstream van de Islam. Als bewijs haalt hij de certificatie van Al Azhar zonder te begrijpen dat het over twee zaken gaat: de juistheid van de vertaling naar het Engels, en het feit dat het boek in de traditie van Soennitische islam is geschreven. Een boek erkennen als een onderdeel van de Orthodoxe Soenni-theologie is geen toekenning van een absolute autoriteit aan dat boek. Het is gewoon een erkenning dat het geen boek van “ketters” is. De Fatwa’s in dat boek blijven tijdgebonden en interpretaties. Bovendien is dat boek een traditioneel boek voor Shafi’i Islam, één van de 4 soennitische theologiescholen. Vermeersch had beter kunnen refereren aan wat hedendaagse orthodoxe Shafi’i geleerden over hetzelfde thema schrijven. Het boek Jihad van Youssef Al Qaradwi (Shafi’i geleerde en ideoloog van de Moslim broederschap) zou relevanter zijn in deze. Vermeersch had ook andere vernieuwende Shafi’i denkers als Al Bishri, Al Awa, Howeidy, Hanafi kunnen aanhalen, maar dat doet hij niet (Is het omdat hij niet verder dan wat googelen en wat wikipedia geraakt?) Vermeersch is hier pijnlijk amateuristisch en zwak.
Fout 2 is retorisch: hij begrijpt het verschil niet tussen Jihad als oorlog die defensief in haar casus belli is (maar die kan escaleren tot een aanvallende oorlog in een latere fase) en aan de andere kant een agressie. Waren de geallieerden die Duitsland bezetten agressors? Of was dat een defensieve oorlog omdat Duitsland de casus belli leverde met haar invasie van Polen? Jihad kan escaleren net zoals het begrip van “just War” in de christelijke leer maar blijft in essentie defensief. Heilig oorlog is geen Islamitisch begrip. Het wordt nooit in het Arabisch gebruikt en is een christelijke term. Het feit dat Vermeersch de mogelijkheid tot aanvallende Jihad vermengt met een mogelijkheid om agressie te plegen is dezelfde fout dat veel (maar niet alle ) Jihadisten maken. Daarin is Vermeersch zoals Maarten Boudry en anderen een radicale Salafi-Jihadi en hanteert hij dezelfde reductionistische en oppervlakkige methode als zij.
De derde en fundamentele fout van Vermeersch is dat hij een antwoord wil bieden tegen mijn stelling dat Jihad in de koran een breed begrip is dat op verschillende manieren interpreteerbaar is, door juist naar een interpretatie buiten de Koran te verwijzen waarin twee interpretaties van de Jihad worden gegeven en waar de Jihad tegen jezelf (JIhad Annafs) als de grootste Jihad bestempeld wordt. Daarmee bevestigt hij mijn stelling.
Daarnaast beweert hij dat ik geen enkele rol aan cultuur erken bij menselijk gedrag. Dat is niet waar. Ik weiger alleen cultuur als de belangrijkste en alomvattende bron van menselijk gedrag te zien. Cultuur is complex, veellagig, individueel verschillend, en subjectief. Het is een stuk van de puzzel maar niet het volledig beeld. Dat is wat ik bedoel met mijn weigering criminaliteit te culturaliseren. Ik weiger essentialisme en reductionisme, maar niet cultuur als factor onder andere factoren. De wereld is gemaakt door een wisselwerking van materie, ecologie, economie, politiek, macht-structuren, en 6 miljard individuele culturen en een paar overkoepelende narratieven over ingebeelde collectieve culturen en identiteiten die wel iets betekenen, maar veel minder dat men vaak denkt, zeker in tijden van globalisering.
Dyab Abou Jahjah