De Eerste Druppel: Schaken in het Midden-Oosten II

 Dyab Abou Jahjah. Column verschenen in de Krant De Standaard

Het is niet de eerste keer dat een aanslag toeristen viseert in de Arabische wereld, maar deze keer schuilt er meer achter dan een uiting van extremisme. Wat in Tunis gebeurde, kan niet los gezien worden van wat bezig is in Irak, Syrië, Egypte en Libië.

Eind 2010 barstte de Arabische Revolutie los in Tunesië, waarop de revolutionaire vlam door de hele Arabische wereld ging. Regime na regime begon te wankelen, enkele zijn gevallen. Na de revolutie kwamen terreur, burgeroorlog en contrarevolutie, maar ook buitenlandse inmenging. Dat is op zich niet uitzonderlijk. Het gebeurde ook na de Franse en de Amerikaanse Revolutie. Zodra een volk of een land zich begint los te weken van de greep van dictators of bezetters, en op het moment dat de repressie wat zwakker wordt, komt alles naar boven. Demonen worden wakker, contradicties komen aan de oppervlakte. Echte revoluties zijn geen ideologische coups d’état geleid door elites, maar volkserupties.

De Arabische Revolutie heeft sinds 2012 plaatsgemaakt voor een Arabische burgeroorlog. En net zoals die revolutie pan-Arabisch was, is die burgeroorlog dat ook. Hij houdt, net als de revolutie, geen rekening met de grenzen die getekend zijn tijdens of na de kolonisatie. De protagonisten van die strijd zijn drievoudig. De revolutionaire krachten, de contrarevolutionaire krachten en de fascisten. Ook die fronten zijn pan-Arabisch.

De revolutionaire krachten worden geleid door organisaties die vaak gelieerd zijn aan de Moslimbroederschap en aan linkse en liberale jongerenbewegingen, zoals de 6 aprilbeweging in Egypte.

De alliantie van contra’s heeft, met steun van het Arabische ancien régime, al de macht overgenomen in Egypte door de bloedige coup van Al-Sisi en probeert de macht te grijpen in Libië. Vandaag strijden milities gelieerd aan de Moslimbroederschap in Libië tegen de contra-revolutionairen onder de leiding van generaal Khalifa Haftar, die gesteund wordt door Saudi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Egypte. Haftar droomt ervan de Libische Al-Sisi te worden en zijn land terug naar het ancien régime te brengen. In de achtergrond krijgt hij steun van familieleden van Kadhafi.

Het derde front, dat zijn de salafi-fascisten. Daaronder vallen organisaties zoals Daesh (IS), Ansar al-Sharia, Al-Nusra, Al-Qaeda en wat daarop lijkt. Ze zijn vaak in conflict met elkaar, maar in essentie streven ze allemaal naar een islamitisch kalifaat, hanteren dezelfde methoden en zijn vijandig tegenover de twee andere fronten.

De drie kampen bestrijden elkaar tegelijkertijd. Af en toe is er een korte entente. Vaak spannen de contra’s samen met de fascisten tegen de revolutionairen, zoals nu in Libië. Zonder te spreken van een echte coördinatie merken we dat de contra’s onder generaal Haftar nu de revolutionaire krachten aanvallen, terwijl die laatsten klaarstonden om de Libische stad Sirte te veroveren op IS. In Egypte spannen de revolutionairen en de fascisten onrechtstreeks samen tegen het contra­regime van Al-Sisi. Buitenlandse krachten en hun proxy’s spelen minder een rol in Noord-Afrika en ook de tegenstelling tussen soennieten en sjiieten speelt daar niet, omdat de bevolking er homogeen soennitisch is.

Toch maakt de manier waarop de oorlog woedt veel duidelijk. Tunesië is de bakermat van de Arabische Revolutie en ook het land dat een democratische transitie meemaakt als gevolg van die revolutie. Daar is na de laatste verkiezingen ook voor het eerst een vreedzame en democratische machtswissel gebeurd. Daarom is Tunesië geviseerd door beide antirevolutionaire blokken. Tunesië als model bedreigt de contra’s en hun ancien-régime-sponsors in ­Riyad en Caïro, omdat het aantoont dat de revolutie kan leiden naar democratie, terwijl het ancien régime oppert dat revolutie naar verderf en chaos leidt. Tunesië bedreigt ook de salafi-fascisten omdat zijn democratie heeft aangetoond dat een moslimdemocratische beweging mogelijk is en dat ze zelfs allianties kan sluiten met seculiere en linkse krachten. Sterker nog, de moslimdemocraten van Ennahda hebben de macht vreedzaam teruggegeven aan een seculiere rechtse partij via verkiezingen. Democratie en het idee van revolutie en verandering, dat is de gemeenschappelijke nachtmerrie van de contra’s en van de fascisten. Vandaag wordt de slag om de democratie in Tunesië uitgevochten in Libië

. Als Libië onder de contra’s of de fascisten valt, zal Tunesië volgen. De aanslag in Tunis is maar een druppel die te vroeg is gevallen. Ik houd mijn hart vast.